Jaarverslag 2019

Algemene Vergaderingen
De algemene vergaderingen vonden in 2019 plaats op 28 maart in Duivendrecht en op 21 november in
Ouderkerk aan de Amstel. Op de ledenvergadering in het voorjaar in het Dorpshuis te Duivendrecht
presenteerde Lia Vriend de lezing ‘Van Oer-IJ tot IJ’. De lezing door Prof. Dr. Esther Jansma bij de
ledenvergadering in het najaar in het Dienstencentrum in Ouderkerk had Dendrochronologie en het oerbos in Ouder- Amstel als onderwerp.

Bestuur
Het bestuur kwam in 2019 bijna maandelijks bijeen. De samenstelling in 2019 was als volgt: Ruud
Siekerman (vice-penningmeester en algemeen bestuurslid), Lenny van Erp-Avis (secretaris), Joke Alink
(algemeen bestuurslid, technisch voorzitter en notulant), Wim Welling (penningmeester), Maarten Koning (algemeen bestuurslid), Willem Stam (algemeen bestuurslid en ledenadministratie).
Rob Schimmel is per november teruggetreden.

Kascontrolecommissie
De nieuwe kascommissie bestaat uit Gert Post en Piet de Nooij.

Redactie Speuren en Ontdekken
De redactie kwam dit jaar zes keer bijeen. Daarin werden afspraken gemaakt voor de nieuw te verschijnen artikelen en de verschenen artikelen werden nabesproken.
Er verschenen drie nummers van Speuren en Ontdekken te weten nr. 122, 123 en 124. De totale omvang dit jaar bedroeg 116 pagina’s.
De artikelen werden door 14 auteurs ingeleverd. Daarvan waren er 8 geen lid van de redactie. Zij zorgden tezamen voor publicatie van ca. 35 artikelen.
De redactie bestond aan het begin van het jaar uit:
Ruud. P. Siekerman (eindredacteur), Ton van Noorden, Willemies van der Velden en Henk Keizer
(redacteuren), Anneke Boomars en Marry de Boer vormden de beeldredactie. Ria de Swart-van
Doornewaard deed de correcties. In verband met persoonlijke omstandigheden legde Danielle de Graaf
tijdelijk haar functie als vormgeefster neer. Phyllis Baak nam in overleg met Danielle de Graaf voorlopig
haar taken over.
In dit jaar verliet Marry de Boer de redactie, maar bleef beschikbaar voor het maken van foto’s. Henk
Keizer verliet de redactie vanwege verhuizing naar Almere. Wij zijn ze beiden zeer erkentelijk voor hun
bijdragen aan S&O in de afgelopen jaren.
Frans Zwerver, lid en coördinator van de Historische Onderzoeksgroep, kwam de redactie versterken.
Frans, hartelijk welkom. Aan het eind van het jaar vormden redactie en andere medewerkers een groep van zeven enthousiaste medewerkers.

Wenskaarten
Voor het zevende jaar presenteerde de vereniging in december, exclusief voor de leden, een blanco
wenskaart en een ansichtkaart. Op veler verzoek is gekozen voor een afbeelding uit Duivendrecht: een
schilderij van de in de jaren twintig afgebroken zeventiende-eeuwse boerderij Weltevreden van de schilder Piet Mondriaan, geschilderd rond 1905. De omzet viel, in vergelijking met de jaren daarvoor toen het afbeeldingen van Ouderkerk betrof, wat tegen. De kaarten kunnen nog steeds gekocht worden in de museumwinkel.

Activiteiten werkgroepen 2019

Transcriptiegroep
Het lezen van oud schrift is al zo oud als Wolfgerus van Aemstel. Sterker, de - toenmalige - werkgroep
Wolfgerus van Aemstel ontstond naar aanleiding van een cursus Paleografie. Dat schreef Dorothy Stefanski op 1 september 1984 in het eerste nummer van Speuren en Ontdekken. Die cursus "Oud Schrift" wekte bij de deelnemers nieuwe belangstelling voor onderzoek naar de historie van Ouder-Amstel. Na afloop besloot men door te gaan met het transcriberen van teksten en zich verder in de geschiedenis van Amstelland te verdiepen. “Hiertoe kwamen we één maal in de veertien dagen bijeen in de Oudheidkamer, alwaar wij de gastvrijheid van de heer W. Stort genoten en van zijn rijke ervaring mochten profiteren.” Dit was uiteindelijk de start van de historische werkgroep en de – latere – Historische Vereniging Wolfgerus van Aemstel.

Oud schrift zit dus in de genen van Wolfgerus, zou je kunnen zeggen. In de loop der jaren zijn er steeds
wisselende groepen geweest die zich bezighielden met de transcriptie van oude documenten. Tot op de dag van vandaag is dat het geval. Nog steeds – 36 jaar na het eerste bericht in S&O - zijn er leden van de vereniging, die met elkaar oude Nederlandse teksten lezen. Eens in de maand komt een zestal leden bijeen om Oudnederlandse teksten te bestuderen en de context te begrijpen. Het leren kennen van oud schrift is van groot belang voor het bestuderen en begrijpen van originele bronnen uit de 18e eeuw en de eeuwen daarvoor. Historica Aline Vermeulen begeleidt de werkgroep. Kennis van oud schrift is erg nuttig, niet alleen voor onderzoekers en genealogen, maar voor iedereen met belangstelling voor de geschiedenis.

Werkgroep Historisch Onderzoek
De Onderzoeksgroep is begonnen in 2011 en telt momenteel 10 leden. Deze heeft in 2019 acht keer vergaderd. Via het overleg en de verslaglegging weten de leden van elkaar waar men mee bezig is en wat de status is van de actiepunten.

De groep is actief op een breed terrein van onderzoek in het hele gebied van de gemeente Ouder-Amstel, onder andere naar de historie van interessante huizen en boerderijen en hun bewoners en andere objecten zoals grafmonumenten en eerste stenen.

Enkele leden van de groep leggen verhalen uit het verleden vast door het interviewen van oudere inwoners. Hun leven, werk en woonplek komen daarbij uitgebreid aan de orde. Gestreefd wordt om daarbij een goede afwisseling van inwoners van Duivendrecht, Ouderkerk en de Waver te vinden. Daarbij wordt vaak uniek fotomateriaal verworven.
Via de website van de Historische Vereniging Wolfgerus van Aemstel zijn in het verslagjaar 18 vragen
binnengekomen van (oud-)bewoners en andere geïnteresseerden over een scala van onderwerpen. De
beantwoording daarvan heeft in een aantal gevallen geleid tot nader onderzoek, dat vervolgens geresulteerd heeft in een publicatie in Speuren en Ontdekken. Ter ondersteuning van dit werk wordt onderzoek gedaan in de archieven van onder meer Notarissen, het Kadaster, de Burgerlijke Stand, het Bevolkingsregister en het Gemeentearchief van Ouder-Amstel in het Stadsarchief van Amsterdam.
Verder zijn een aantal specifieke onderzoeken, zoals de grafstenen in de Amstelkerk en de geschiedenis van uitgever De Grauw afgerond. Bekeken moet worden hoe deze onderzoeken te publiceren.
In november 2019 is door Ruud Siekerman zijn boek Joodse inwoners van Ouder-Amstel 1900-1950
gepresenteerd, in aanwezigheid van de burgemeester van Ouderkerk; tevens werden eerste nummers
uitgereikt aan twee joodse ex-inwoonsters van Ouderkerk aan de Amstel en Duivendrecht die de oorlog
overleefd hebben. Enkele leden van de groep hebben bijgedragen aan het tot stand komen van het boek.
Eind 2019 is een begin gemaakt met het verzamelen van materiaal ten behoeve van de herdenking van 75 jaar bevrijding in 2020.

Vanwege de verbouwing in Museum Amstelland mocht de groep vanaf februari 2019 een aantal maanden gebruik maken van de consistoriekamer van de Amstelkerk.
In de laatste vergadering van 2019 is afscheid genomen van Peter van Schaik, die jarenlang heeft
bijgedragen aan de onderzoeken en veel heeft gepubliceerd. Hij blijft het werk van de Onderzoeksgroep met belangstelling volgen. Ook Henk Keizer heeft de groep verlaten, daar hij naar Almere is verhuisd. Henk Kroon is in de loop van het jaar als nieuw lid verwelkomd.
Ruud Siekerman, die dit overleg jaren heeft voorgezeten, wilde dit in 2019 afbouwen; nu wordt er op basis van roulatie door leden van de groep voorgezeten. Frans Zwerver is de vaste notulist.
Net als vorige jaren is in het voorjaar een excursie georganiseerd. De groep heeft eerst in de Waver een bezoek gebracht aan het streekmuseum van Jan Compier. Daarna is bij Lammert Hingstman zijn
verzameling oude kaarten van het gebied bekeken en vervolgens is de lunch genuttigd bij familie Fransen van boerderij De Jonge Linde. Zij hebben verteld hoe deze boerderij thans functioneert.
De subgroep die onderzoek doet naar het in de jaren zestig en zeventig afgebroken Duivendrecht ten zuiden van de Urbanuskerk, is een aantal keren bijeen geweest, maar door ziekte van de coördinator stond het onderzoek aan het eind van het jaar op een laag pitje. Het plan is in 2020 dit onderzoek weer volledig op te pakken.

Evenementencommissie/excursies
Ook in 2019 heeft de evenementencommissie de leden van de Vereniging de gelegenheid geboden om de kennis van de geschiedenis van de omgeving te vergroten én daarbij tegelijk het onderling contact te
versterken. Allereerst is op 18 mei een boeiende excursie gehouden naar Urk en Schokland, twee
voormalige eilanden van strategisch belang in de vaarroute naar Amsterdam. Nadien is op 5 oktober Gouda bezocht, een middeleeuwse handels- en industriestad langs een belangrijke binnenlandse vaarroute in Holland.
Vanuit de evenementencommissie is tevens op 4 april een indrukwekkende wandeling langs Joodse sporen in Amsterdam centrum/oost o.l.v. de historicus J. Stoutenbeek georganiseerd.
Tenslotte kenden de Algemene Vergaderingen als gebruikelijk extra lezingen buiten de vergaderorde. Op 28 maart heeft Lia Vriend een interessante presentatie “Van Oer-IJ tot IJ“ gehouden over de
ontwikkelingen in het veengebied dat sinds het begin van de jaartelling onze regio bedekte. Op initiatief
van de Archeologische Werkgroep hield Prof. dr. Esther Jansma op 21 november een spannende lezing
over dendrochronologie en onthulde de onvermoede ouderdom van de door de werkgroep opgegraven
boomstam.

Werkgroep Archeologie
Ook in 2019 lag de focus op het plan de contouren van de middeleeuwse voorganger van de Amstelkerk permanent te markeren. Daartoe zijn contacten gelegd, en is geparticipeerd in de werkgroep Centrumplan, die door de gemeente was ingesteld. Tevens heeft de werkgroep contacten gelegd met de vakgroep Archeologie van de UvA (Universiteit van Amsterdam) in verband met archeologisch-historisch onderzoek.
De werkgroep heeft de contouren van de middeleeuwse kerk in 2019 opnieuw uitgezet alsmede een lezing gegeven over de kerk en de kerkheuvel. Dit was een onderdeel van een excursie georganiseerd door het Museum Amstelland en gericht op de vrienden van het Museum.
In het voorjaar was de werkgroep betrokken bij het opgraven van enkele bomen, waarvan het vermoeden was dat ze tot een Oerbos behoorden. Na een dendrochronologisch onderzoek van een deel van de opgegraven boom door prof. Esther Jansma, werd de ouderdom vastgesteld op ca.2500 jaar. In het najaar organiseerde de werkgroep, als onderdeel van de Algemene Vergadering, een lezing waarin prof. Esther Jansma een toelichting gaf op deze tak van wetenschap en onthulde dat 'onze boom' inderdaad deel blijkt uit te maken van een oerbos in Amstelland.
De werkgroep was (en is) in gesprek met de gemeente over de wenselijkheid van een archeologische
waardenkaart. Iedere gemeente behoort een dergelijke waardenkaart in haar Omgevingsvisie te hebben opgenomen.
In de zomer heeft de werkgroep Archeologie een zeer onderhoudende en leerzame excursie gemaakt naar de (archeologische) werkgroep Oud-Castricum.

Website Historisch Amstelland
Op de website Historisch Amstelland is een groot deel van de geschiedenis van Amstelland op één plek te vinden. Op deze site is de website van de Historische Vereniging te raadplegen. De websites van diverse organisaties, verenigingen en overkoepelende organisaties bieden een toegankelijk overzicht van al hetgeen Amstelland te bieden heeft of relevant is op cultuur- historisch gebied. Er komen steeds meer zogenaamde ‘tegels’ bij en ook het archief van Ouder- Amstel is in 2019 toegevoegd. Websites en organisaties zonder eigen ‘tegel’ op de website Historisch Amstelland kunnen overigens worden opgenomen als een link onder de ‘tegel’ Interessante sites.

Werkgroep Monumentenkaart
De Monumentenkaart biedt cultuur-historische informatie over vrijwel al het lokale erfgoed en alle
bezienswaardigheden in Amstelland d.w.z. voornamelijk in Duivendrecht, Ouderkerk aan de Amstel,
Waver en directe omgeving. De veelbekeken monumentenwebsite is onderdeel van de website Historisch Amstelland. De website is in 2011 opgezet door de Historische Vereniging Wolfgerus van Aemstel met steun van de Stichting Oud-Duivendrecht. Een tiental leden uit Amstelveen, Duivendrecht en Ouderkerk aan de Amstel werkten hier actief aan mee.

Zie https://www.historischamstelland.nl/ontdekken/monumenten-ouder-amstel
De website bevat een schat aan informatie over de architectuur in Amstelland: rijksmonumenten, kerken, boerderijen, dorpsgezichten, enz. Maar ook interessante cultuur-historische informatie over andere onderwerpen zoals kunstwerken en landschappen. Verder besteed de site ook aandacht aan monumenten die verdwenen zijn. In totaal zijn nu meer dan 150 monumenten beschreven en afgebeeld, met veel historische en eigentijdse foto’s.
De website is het hele jaar actief onderhouden, verbeterd en aangevuld door Piet de Boer en Alex de Boer. Dat geldt voor zowel de foto’s als de teksten. Regelmatig dient zich nieuwe informatie over monumenten aan of komen nieuwe foto’s beschikbaar. De Monumentenkaart blijft daardoor een levendige website.
De Monumentenkaart is gerealiseerd met steun van de Gemeente Ouder-Amstel, Stichting Aemstellant,
Stichting Historische Wandeling en Bakkerij Out.

Werkgroep Databank Middeleeuwen Amstelland
Over de geschiedenis van Amstelland tussen 1000 en 1500 is weinig geschreven. Toch waren de middeleeuwen in Amstelland een tijd van belangrijke innovaties, o.a. op het gebied van waterbeheer, handel, landbouw en veeteelt. De werkgroep heeft daarom in de periode 2012-2018 de website https://www.historischamstelland.nl/middeleeuwen opgebouwd. Het streven was en is om daarop alle documenten te plaatsen, die wel over de middeleeuwen beschikbaar zijn en ze zo toegankelijk te maken voor een breder publiek. Met ‘de middeleeuwen’ bedoelen we de periode van de eerste ontginningen in de 11e eeuw tot 1525. In dat jaar werd Amstelland voor het eerst een moderne, waterstaatkundige eenheid en kreeg men de wateroverlast onder controle.

De website wordt geleidelijk opgebouwd. Ze bestaat uit de volgende onderdelen:
. Samenvattingen (Regesten) van originele documenten,
. Originele documenten voor zover beschikbaar,
. Transcripties en vertalingen daarvan.

Werkgroep
De website is een initiatief van de Historische Vereniging Wolfgerus van Aemstel en de Vereniging
Historisch Amstelveen. Wim Timmer van de Historische Kring Abcoude-Baambrugge adviseert de
werkgroep. De werkgroep bestaat uit 10 leden. De activiteiten van de werkgroep bleven in 2019 beperkt tot enkele voortgangsbesprekingen in kleine kring. In 2020 is de draad weer opgepakt. Inmiddels concentreert de werkgroep zich op een thematische en chronologische beschrijving van de middeleeuwse geschiedenis en zal die informatie ook op de website publiceren. De werkgroep is ook voornemens om de website te voorzien van (middeleeuwse) afbeeldingen en van een register.

Contacten/vertegenwoordigingen

Zusterverenigingen
Op 22 september organiseerde de jubilerende zustervereniging Aalsmeer de jaarlijkse bijeenkomst van de zusterverenigingen. Hierbij was een delegatie van het bestuur van de HV Wolfgerus van Amstel aanwezig.

Museum Amstelland
De besturen van het Museum Amstelland en de Historische Vereniging komen met een zekere regelmaat bij elkaar om van gedachten te wisselen en samenwerking en mogelijke projecten te bespreken voor de korte en langere termijn. Daarnaast is er contact in verband met de verbouwing van het museum.

Cultuurplatform Ouder-Amstel
Het Cultuurplatform adviseert de gemeente gevraagd en ongevraagd in culturele aangelegenheden. In het platform zijn diverse culturele organisaties en verenigingen vertegenwoordigd. Alex de Boer
vertegenwoordigt de Vereniging. Het platform heeft o.a. een Werkgroep Cultureel Erfgoed. Het streven
van de werkgroep is behoud, herstel en herbestemming van cultureel erfgoed in Ouder-Amstel te
bevorderen en het samenstellen van een lijst van gemeentelijke monumenten. De werkgroep bestaat uit personen uit Duivendrecht en Ouderkerk aan de Amstel. De Historische Vereniging neemt met vier leden actief deel aan de werkgroep: Rob Ammerlaan, Alex de Boer, Eric Jonker en Ida Praagman.
In 2019 is een cultuur-historische publicatie voor basisscholen in Ouder-Amstel uitgekomen, in
samenwerking met Museum Amstelland en de Historische Vereniging.

Stichting Erfgoed Amstelland
De stichting is eigenaar van en beheert enkele voor Ouder-Amstel belangrijk geachte voorwerpen en
collecties van kunst. Rob Ammerlaan maakt namens Wolfgerus deel uit van het bestuur. Ruud Siekerman woonde af en toe de vergaderingen als adviseur bij.
 

Uitgaven en ledenwerving

Boek ‘Joodse inwoners van Ouder-Amstel 1900-1950’
Een van de hoogtepunten van het jaar was de publicatie van het onderzoek over Joodse inwoners van
Ouder-Amstel in de jaren 1900-1950 van Ruud Siekerman. De publicatie is op 14 november 2019
gepresenteerd in het dorpshuis in Duivendrecht. Onlangs is een aanvulling verschenen die op de website is te raadplegen: een compleet namenregister van alle personen die voorkomen in het boek. Het Coöperatiefonds Rabobank van de Rabobank Amstel en Vecht was zo onder de indruk van deze uitgave dat de reeds toegezegde subsidie aanmerkelijk is verhoogd. Het boek is nog verkrijgbaar in de winkel bij het Museum Amstelland, direct bij de Historische Vereniging of in de bekende boekhandels.

Themanummers
In dit jaar raakte het themanummer over de Waver (augustus 2018) uitverkocht. Het is mogelijk gemaakt om een digitale versie bij de Vereniging te bestellen. Ook het uitverkochte themanummer over de Sluisvaart (april 2017) is digitaal te bestellen.

De Vereniging in het nieuws
De Vereniging heeft diverse keren in lokale media gestaan, onder andere ter gelegenheid van de uitgave van het boek ‘Joodse Inwoners van Ouder-Amstel 1900-1950’, excursies en een algemeen artikel over de Historische Vereniging. De Historische Vereniging was ook aanwezig met een kraam op de Amstellanddag op 2 juni.

Ledenwerving
Het aantal leden kruipt langzaam naar de vijfhonderd toe en diverse wervingsacties hebben
plaatsgevonden; ook minder succesvolle wervingsacties zoals een kennismakingsbrief bij de nieuwe
inwoners op de Stramanweg.