Aankoop

Bron: Amstelveen Vandaag, 3 maart 2014
Titel: Dit is bewijs dat Chappe telegraaf er was
Tekst: Mirjam te Brake
 

Dit is bewijs dat Chappe telegraaf er was

Tijdens de nieuwjaarsreceptie op 6 januari konden bezoekers kennis maken met een unieke en tot een maand ervoor, onbekende aquarel uit 1812 van de Zondagschilder Kruimel. Door deze afbeelding van Ouderkerk uit die tijd, staat vast, dat er wel degelijk een Chappe telegraaf op de toren van de Amstelkerk stond. Jo Blom en Ruud Siekerman geloofden hun ogen niet toen ze dit werk voor het eerst zagen. Op Valentijnsdag kan iedereen deze aquarel bewonderen in het Historisch Museum Ouder-Amstel.

Jullie hebben deze aquarel ontdekt, hoe ging dat? ’Begin december kreeg het Historisch Museum Ouder-Amstel een e-mail van de heer Rutten van Antiquariaat Brinkman uit Amsterdam, waarin hij informatie vroeg over een afbeelding van een Chappe telegraaf op de Amstelkerktoren in Ouderkerk,’ begint Ruud Siekerman. ‘Hij bleek een aquarel in zijn bezit te hebben waarop dit stond afgebeeld en vroeg zich af, hoe authentiek dit werk was.’ Jo Blom vult aan: ‘Volgens onze onderzoeken in de archieven is zo’n installatie op de kerktoren er echter nooit geweest en ook deskundigen uit Frankrijk waren tot die conclusie gekomen. Op dat moment hadden we daarover geen twijfels.’

Maar dat veranderde? ’Vlak voor de kerstdagen liet de heer Rutten weten dat hij een koper had en hij vroeg, of we het werk nog wilden zien. Hij vond het namelijk wel vreemd, dat er iets was geschilderd dat er nooit was geweest.’ vervolgt Siekerman. ”We zijn daarom na de kerst meteen gaan kijken.’

Jo Blom vervolgt: ‘Ik geloofde mijn ogen niet, want alles op de afbeelding leek authentiek en herkenbaar en die Chappe telegraaf stond duidelijk afgebeeld. Ik had moeite om mijn enthousiasme niet te laten blijken.’ ‘We dachten nog dat de schilder Kruimel zijn fantasie had gebruikt, omdat het destijds wel de bedoeling was om een Chappe telegraaf op de kerktoren te plaatsen. Maar door allerlei gedoe was dat niet gelukt, volgens onze informatie. Maar ik werd steeds nerveuzer, want ik zag details die wel klopten!’

Jullie zullen de laatste week van 2013 niet gauw vergeten? Siekerman: ‘Nee, we kregen een week de tijd om te onderzoeken of deze aquarel wel authentiek was en zo ja, of we 950 euro bij elkaar konden krijgen om het aan te kopen. Na technisch onderzoek had ik nog steeds mijn twijfels, want het perspectief op het dorp klopte niet helemaal en het gebruik van kleuren was anders dan we kenden, maar ik ben verder gaan zoeken. In de kaartenbak van het museum vond ik uiteindelijk het bewijs, dat de tussen 1810 en 1815 de Chappe telegraaf toch op de kerktoren heeft gestaan en ook heeft gefunctioneerd. Dorpsgenoten uit die tijd Teunis Mooner en Cornelis van Tregt bedienden namelijk de installatie en worden genoemd in een brief van de toenmalige burgemeester aan de generaal in Utrecht. Daarin stond ook dat alle materialen werden ingeleverd, omdat de installatie niet meer werd gebruikt. Ik heb deze ontdekking gedeeld met Jo en anderen die we hierbij hadden betrokken. We hebben in die week voldoende mensen gevonden die financieel garant wilden staan om tot aankoop over te kunnen gaan. Op 3 januari hebben we het opgehaald en in datzelfde weekeinde is het ingelijst om te tonen tijdens de nieuwjaarsreceptie.’

Wat was eigenlijk de functie van zo’n Chappe telegraaf? ‘In 1750 was er al een voorloper van de Chappe telegraaf aan de kust van Engeland, die bestond uit touwen met daaraan blikjes en balletjes. Daarmee seinde men berichten naar schepen of werden berichten langs de kust door gegeven, legt Blom uit. ‘In Scheveningen heeft ook zo’n seinpost gestaan. De Franse gebroeders Chappe ontwikkelden dit systeem verder uit tot een installatie met zijarmpjes. Daarmee konden alle letters worden gevormd en berichten overgeseind. Napoleon had het toen voor het zeggen in dit gebied en wilde snel op de hoogte zijn van wat er overal gebeurde. In een rechte lijn stonden van Amsterdam tot Parijs Chappe telegrafen op kerktorens en als iedereen goed oplette, kon een boodschap in een half uur worden overgebracht. Deze uitvinding betekende een enorme tijdbesparing, maar nadat Napoleon in 1815 was vertrokken deden ze geen dienst meer.’

Wat weten jullie over de schilder Kruimel? Ruud Siekerman: ‘Hij is een ver familielid van de illustere burgemeester Kruimel die van 1861 tot 1899 zijn ambtstermijn had in Ouderkerk. Hij woonde op het familielandgoed Oostmeer en we denken, dat de schilder Kruimel daar heeft gelogeerd, want waar hij vandaan kwam of is gebleven heb ik niet kunnen ontdekken. Maar hij was een echte Zondagschilder. Tot nu toe is geen enkel ander werk van hem bekend.’

Wat gaat er op 14 februari gebeuren? ’We organiseren van 16 tot 18.30 uur in het Historisch Museum Ouder-Amstel een Valentijnsveiling, waarbij iedereen ‘een stukje’ van deze aquarel kan kopen. Wat is er nou leuker om mede eigenaar te zijn, zodat dit unieke werk niet alleen voor maar ook van Ouderkerkers is? Natuurlijk staat daar iets moois tegenover, maar daarover meer in de krant van volgende week,’ besluit Jo Blom.