Voetangel

Klik hier voor meer foto's....

De Voetangel is in 1627 gebouwd als tolhuis. In 1626 werd besloten tot de aanleg van het Zand- en Jaagpad tussen Ouderkerk en Breukelen. Er kwamen twee tollen: één bij Nieuwersluis en één bij Ouderkerk: De Voetangel. Op de driesprong van Bullewijk/Holendrecht/Waver heeft vermoedelijk al voor die tijd een herberg gestaan.

Jaagpad

Over de aanleg van het Zand- en Jaagpad was in 1626
een overeenkomst gesloten tussen de steden Amsterdam en Utrecht met goedkeuring van de Staten van Holland
en van Utrecht. Om de aanleg te regelen werd een
commissie ingesteld. Die gaf de opdracht aan landmeter Cornelis Danckersz. om het traject in kaart te brengen.
Die kaart uit 1636 kennen we heel goed, vooral omdat
het één van de oudste kaarten is, waarop het centrum
van Ouderkerk is afgebeeld. Het traject was eeuwenlang
de belangrijkste verbinding tussen Amsterdam en Utrecht, zowel over land als over water.

Tolheffing

Het huis uit 1627 werd gebouwd als tolhuis in opdracht van de ’Heeren Gecommitteerdens tot Directie ende Opsigt van het Sandpad tusschen Ouderkerk en Breukelen’. Voor de tolheffing werd ook een eiland in het water aangelegd. De lucratieve tolrechten werden voortdurend aan anderen verpacht. De pachter mocht in het tolhuis een herberg exploiteren. Dat bleek een geslaagde combinatie. Want de herberg De Voetangel groeide uit tot een amusementsbolwerk waar de hele omgeving terecht kon voor drank, gezelschap en gokken.

Het eerste pand werd in 1727 vervangen door een ander bouwwerk. Sindsdien is De Voetangel veelvuldig verbouwd en herbouwd. In 1915 kwam er een einde aan de tolheffing. In 1916 kwam het pand in het bezit van de familie Leurs. Dat is ruim 100 jaar later nog steeds zo. In 1974 werd het oude pand vervangen. Daarna werd het nog regelmatig verbouwd en uitgebreid. Bijna in de traditie vanaf 1627, zou je zeggen. Het is ook nog steeds een wijd en zijd bekend restaurant. De ophaalbrug tegenover De Voetangel draagt dezelfde naam als de oude herberg.

Herkomst van de naam

Op de kaart uit 1636 staat op de plek van de huidige Voetangel een huis genaamd ‘t Heerenhuys’. Aan de overkant van het water staat een huis met de naam ‘De Voetangel’. Dat was een ‘bruiker’ oftewel een boerderij. Later in de 17e eeuw wordt dit pand aangeduid als ‘De Oude Voetangel’. Deze naam verdwijnt in de eerste helft van de 18e eeuw. De naam De Voetangel is dus stilaan naar de overkant verhuisd, naar de huidige locatie.

In 1977 bestaat de Voetangel 350 jaar. Jacob Zwaan schrijft in zijn jubileumboek 'De Geschiedenis van het huis De Voetangel’ dat de naam waarschijnlijk af te leiden is uit de onaangename obstakels die reizigers ter plekke zouden ervaren bij hun tocht. In het water bevonden zich allerlei hinderlijke ondiepten. Een andere verklaring is deze. De driesprong heeft de vorm van een voetangel of kraaienpoot. Dat is een (militair) hulpmiddel om de doortocht van paarden en mensen te belemmeren. De tolheffing zorgde voor onaangenaam oponthoud en kostte tijd en geld. Bij het tolgaardershuis konden trekschuit en wagen worden nagekeken. De paarden konden worden ververst. En, niet onbelangrijk, de wachttijd kon worden bekort met eten of drinken in de gelagkamer. Daar vonden ook regelmatig gokfeesten plaats met soms hele scheepsladingen en boerderijen als inzet. Het verblijf ter plekke zal voor menigeen dus een ‘voetangel’ zijn geweest, en niet alleen vanwege de tolheffing.

Zie ook Voetangel Ondiepten.

Literatuur

- M. van Dijk, De Oude Voetangel in S & O jrg. 13 juni 1997 blz. 10 – 13
- J. Zwaan en R. Leurs, Geschiedenis van het huis "De Voetangel", z.j. (1977), (Ouderkerk a/d Amstel)
- T. van Noorden, Herberg De Voetangel, S & O, december 2017, nr. 118, blz. 120-129